Nacionalna kontakt tačka za Klaster 6
Razgovarali smo sa prof. dr Dijanom Jelić, nacionalnom kontakt tačkom za Klaster 6 – Hrana, bioekonomija, prirodni resursi i životna sredina; Istraživačke infrastrukture i Misija „Dogovor o tlu za Evropu“ u okviru programa Horizont Evropa. Kao dio mreže nacionalnih kontakt tačaka (NCP) u Bosni i Hercegovini, profesorica Jelić svakodnevno radi na tome da istraživačima, institucijama i organizacijama približi prilike koje ovaj najveći istraživački program EU nudi. U razgovoru nam je predstavila kako izgleda njen rad, koji su izazovi sa kojima se istraživači iz BiH najčešće susreću, kakav je nivo uključenosti domaćih institucija u evropske projekte i koje mogućnosti nudi Misija „Dogovor o tlu za Evropu“.
Prof. dr Dijana Jelić – nacionalna kontakt tačka za Klaster 6 (Hrana, bioekonomija, prirodni resursi i životna sredina; Istraživačke infrastrukture i Misija Dogovor o tlu za Evropu
- Kako izgleda Vaš rad kao kontakt tačke za ovu tematsku oblast i s kojim
temama se najčešće susrećete?
Mreža nacionalnih kontakt tačaka (NCP) postoji u svakoj zemlji članici EU, pa tako i u Bosni i Hercegovini. Osnovna uloga ove mreže jeste da pruži podršku istraživačima, institucijama, preduzećima i svim drugim zainteresovanim stranama za učešće u programu Evropske unije, „Horizont Evropa”. Moja podrška, kao i ostalih kolega u okviru mreže NCP, obuhvata informisanje o otvorenim i postojećim pozivima, procedurama prijave, savjetovanje o pronalsku potencijalnih partnera i stvaranju konzorcijuma, organizovanje radionica, info-dana i dr. Mreža NCP u Bosni i Hercegovni je reorganizovana u maju 2025. godine i trenutno je čini sedam stručnjaka koji su zaduženi za određene tematske oblasti, a koordinaciju NCP mreže u BiH vrši Ministarstvo civilnih poslova BiH. Na službenoj stranici Ministarstva nalazi se ažuriran spisak svih NCP osoba, njihove kontakt e-mail adrese i oblasti za koju su zaduženi. Izazov sa kojima se NCP susreću iz BiH su ti, što u Evropskoj uniji, NCP mrežu čine stalni timovi sa pravom glasa, dok nacionalne kontakt tačke u BiH su dio drugih organizacija, kao akademski profesori ili istraživači i dodatno NCP, i u ulozi su posmatrača kada je riječ o kreiranju politika, nemaju formalnog uticaja na strategije, što nekada može biti ograničavajuća okolnost za naš angažman.
- Kakav je trenutni nivo uključenosti institucija i organizacija iz BiH u
projekte u okviru Horizon Evrope u oblasti hrane, bioekonomije i životne
sredine, kao i misije Dogovor o tlu za Evropu?
BiH iako ima status pridružene zemlje, može ravnopravno da učestvuje u svim programima Horizont Evropa, kao partner i koordinator. U okviru Klastera 6, Misija Dogovor o tlu za Evropu finansira ukupno 50 projekata sa budžetom od oko 466 miliona evra. U vezi učešća BiH, samo je Univerzitet u Sarajevu partner u okviru konzorcijuma u projektu SUS-SOIL. Naravno, potrebno je istaknuti da je BiH aktivan učesnik u programima Evropske unije, npr. Univerzitet u Banjoj Luci ima stopu uspješnosti od 17% u aplikacijama prema programima Horizont Evrope u okviru drugih klastera. Trenutno Bosna i Hercegovina učestvuje u 52 projekta sa ukupnim iznosom povučenih sredstava od 11.054.118 evra.
- Kako misija “A Soil Deal for Europe” može da se prenese na lokalni
kontekst i konkretne aktere iz sektora poljoprivrede i zaštite
zemljišta? Kako do prvih lokalnih Living labova koji su deo EU prostora?
Misija Dogovor o tlu se bavi zdravljem tla i hrane sa fokusom na regenerativnu poljoprivredu, upravljanje zemljištem i obrazovanje o tlu. Cilj ove misije je da se do 2030. godine postigne najmanje 75% zdravog zemljišta u Evropi. Taj cilj je planiran preko osnivanja tzv. Living lab-ova (do 2030. godine u planu je osnivanje 100 living lab-ova). Living lab-ovi predstavljaju prostor za učenje o tlu kroz praksu. To je mjesto gdje se susreću nauka, struka, politika, lokalne zajednice, preduzeća koji zajedničkim snagama kreiraju inovacije za zdravo tlo. Living lab može biti farma, poljoprivredno gazinstvo i dr. kao regije koje razvijaju zajedničke modele upravljanja zemljištem. Može da bude eksperimentalnog karaktera, ali i iz realnog okruženja gdje se na nekom poljoprivrednom, gradskom ili pak industrijskom području testiraju rješenja u vezi zdravlja tla. S obzirom na to da je BiH ima dobre poljoprivredne i šumske resurse, data Misija može da bude veoma plodonosna za sve aktere iz sektora poljoprivrede i zaštite zemljišta jer u okviru ove misije mogu da predstave lokalne agro-ekološke prakse, da i sami doprinesu evropskim ciljevima u okviru Misije, kao i da budu prepoznati kao partneri u EU projektima. Za uspješnu aplikaciju veoma je bitno umrežavanje kroz EU događaje, saradnja sa iskusnim partnerima i ažurnost u pripremi prijedloga.
Na sljedećem linku može se naći više informacija u vezi otvorenih poziva u okviru Misije
https://mission-soil-platform.ec.europa.eu/project-hub/funding-opportunities
- Šta prepoznajete kao ključne prepreke i potencijale za jače učešće
aktera iz BiH? Koje biste poruke uputili mladim istraživačima i razvojnim timovima koji žele da zakorače u EU projekte u ovoj oblasti?
Iako BiH može ravnopravno da učestvuje u programima Evropske unije Horizont Evropa, čini se da većina stanovnika u BiH nije dovoljno upoznata sa projektima i mogućnostima koje nudi program Horizont Evropa, sa izuzetkom akademske zajednice koja je uključena u projekte iz Evropskih programa. Stoga je i cilj NCP mreže u BiH da radi više na promovisanju NCP uloge, na dodatnim info-danima i radionicama. Mnogi aplikanti nisu ni upoznati sa postojanjem naše mreže i mogućnostima podrške.
Zatim, velik broj ljudi u BiH smatra da su pozivi za evropske projekte namijenjeni velikim i poznatim institucijama i univerzitetima, međutim potrebno je istaći da BiH uspješno učestvuje i prepoznata je u projektima iz oblasti životne sredine, digitalizacije i obrazovanja.
Što se tiče Klastera 6 i njegove Misije zdravo tlo, od juna mjeseca 2025. godine pokrenuta je platforma SOILL Help Desk i Matchmaking platforma, veoma koristan alat, koji pomaže u pronalaženju partnera, daje savjete, odgovara na postavljena pitanja i nedoumice oko apliciranja na pozive unutar Misije. Potrebno je pratiti događaje, info-dane i radionice koji mogu biti od velike pomoći svim zaintersovanim. NCP mreža veoma aktivno radi i promoviše sve aktivnosti na veb stranici: https://horizoneurope.ba
